GIST-y pediatryczne i Triada Carneya

Guzy GIST u dzieci i młodzieży występują rzadko. Przeciwnie niż w przypadku GIST-ów, które atakują osoby dorosłe i wykazują mutacje w genach KIT lub PDGRFA, zdecydowana większość GIST-ów dzieci i młodzieży nie wykazuje mutacji w tych genach. Są to tzw. „dzikie” GIST-y. U młodych pacjentów (poniżej 30 roku życia) może się rozwinąć albo tzw. GIST „normalny” (dorosły), albo „pediatryczny”. Obecnie mówi się raczej o GIST typu „pediatrycznego”, jako że granica wiekowa nie jest dokładnie określona i GIST „dziecięcy” może wystąpić u osób dorosłych, np. w wieku 20-25 lat.

 Jakie są rodzaje GIST-ów pediatrycznych? 

  1. Najlepiej znanym i najczęściej występującym jest po prostu „pediatryczny GIST”. Na tę chorobę najczęściej zapadają dziewczyny w wieku od 6 do 18 lat i w większości przypadków guz pierwotny umiejscowiony jest w żołądku.
  2. Drugim dobrze znanym typem GIST atakującego osoby młode jest Triada Carneya. Ten rodzaj GIST-ów nazwę swą zawdzięcza dr A. Carneyowi, który jako pierwszy opisał tę chorobę w roku 1977. Na Triadę składają się trzy elementy:
  • mięsak podścieliskowy żołądka (mnogie GIST-y żołądka)
  • chrzęstniak płucny (chondroma płuc)
  • przyzwojak pozanadnerczowy (paraganglioma)

Występuje w postaci pełnej triady Carneya (wszystkie 3 elementy) lub niepełnej (co najmniej 2 elementy). Jest to choroba niezwykle rzadka. Na świecie jak dotąd odnotowano 110 przypadków i tylko 30 spośród nich ma wszystkie trzy składowe.

W większości przypadków (80%) dotyka kobiety w wieku od 10 do 30 lat i prawie zawsze rozpoczyna się GIST-em w żołądku w postaci wieloogniskowych guzków. Bywa i tak, że mijają lata pomiędzy pierwszym i drugim nowotworem, ale guzy pojawiają się zawsze w wieku młodzieńczym. Dlatego wszystkie pediatryczne GIST-y należy obserwować jako potencjalnie zdolne do rozwoju w Triadę Carneya. Rokowania są na ogół lepsze niż przy GIST „normalnym” (dorosłych), z wolnym przebiegiem nawet po rozsianiu.

  1. W 2002 roku dr Carney i dr Stratakis odkryli nowy zespół chorobowy, bardzo podobny do Triady Carneya, ale jednak odmienny. Okazało się, że 12 pacjentów w 5 rodzinach miało dwie „części” Triady (GIST żołądka i paragangliomę) wykazujące zależność dziedziczną, podczas gdy Triada Carneya nie ma charakteru dziedzicznego, stąd przypadki te otrzymały nazwę „rodzinny przyzwojak i mnogi GIST żołądka”, a później – „zespół Carneya-Stratakisa”. Wiek pacjentów wynosił od 9 do 46 lat, przy czym dziewięciu z nich było w wieku poniżej 23 lat. Uważa się, że pacjenci z zespołem Carneya-Stratakisa dziedziczą mutację trzech lub czterech genów kodujących białkowy kompleks dehydrogenazy bursztynianowej SDH.
  2. Z ostatnich badań wynika, że prawdopodobnie istnieje jeszcze jeden rodzaj pediatrycznego GIST-u. Najmłodsi pacjenci mogą urodzić się z GIST-em i są wówczas poddawani resekcji guza zaraz po urodzeniu. W tych przypadkach mówi się o GIST wrodzonym lub niemowlęcym. Ten rodzaj choroby atakuje zarówno chłopców jak i dziewczynki, choć wśród tych ostatnich jest częstszy. Guzy pierwotne umieszczone są najczęściej w jelitach, a nie w żołądku. Do tej pory opisano 6 takich przypadków, nie udało się jednak zdiagnozować z całą pewnością czy był to GIST, czy mięsak gładkokomórkowy (leiomyosarcoma).

Jak dotąd nie poznano dokładnie genetycznego podłoża choroby. Wiadomo natomiast, że częściej ofiarami pediatrycznego GIST są osoby płci żeńskiej. Nie można też wykazać związku zapadalności z uwarunkowaniami środowiskowymi, takimi jak styl życia czy sposób odżywiania się.

Procedury diagnostyczne pediatrycznych GIST-ów są podobne do procedur w przypadku GIST-ów „normalnych”. Czasami lekarz na podstawie objawów – np. anemia, bóle brzucha – może podejrzewać u dziecka GIST. Zdarza się, że guzy GIST są odkrywane przy okazji nagłych zabiegów chirurgicznych związanych z perforacjami spowodowanymi przez infekcje lub krwawienia. Niekiedy GIST może owrzodzieć i powodować występowanie krwi w kale lub wymiotach oraz anemię. Tak jak w przypadku „normalnego” GIST-a, zasadniczą i bezcenną rolę we właściwym opisie i ocenie pobranej tkanki guza odgrywa lekarz patolog.